ทำไมต้องสอน ‘ความรับผิดชอบ’ ให้ลูกตั้งแต่เล็ก
การปลูกฝังความรับผิดชอบให้ลูกตั้งแต่เล็ก จะช่วยให้เขารู้จักจัดลำดับความสำคัญของสิ่งต่างๆ รวมถึงชีวิตตัวเอง เมื่อโตขึ้นย่อมมีโอกาสประสบความสำเร็จในหน้าที่การงานได้ง่าย ช่วยเสริมพัฒนาการด้านต่างๆ เด็กที่มีความรับผิดชอบจะสามารถทำสิ่งที่ยาก ไม่สนุก หรือน่าเบื่อ ให้เสร็จก่อนได้ แล้วจึงค่อยออกไปวิ่งเล่น สิ่งเหล่านี้คือการรู้จักยับยั้งชั่งใจ ไม่ถูกยั่วยวนโดยง่าย (Inhibitory Control)
วิธีฝึกลูกทำงานบ้านที่ไม่ชอบ ไม่สนุก ให้สำเร็จ
งานบ้านเป็นขั้นตอนในการพัฒนาเด็กและฝึก EF ได้เป็นอย่างดี (พัฒนาทักษะสมอง EF ด้านจำเพื่อใช้งาน ด้านยั้งคิดไตร่ตรอง ด้านวางแผน จัดระบบ ดำเนินการ และ ด้านประเมินตนเอง) เมื่อเด็กมี EF โตขึ้นเขาจะรู้จักควบคุมตัวเองให้ไปถึงเป้าหมายที่กำหนดไว้ได้ มีพัฒนาการที่ดี โดยมีลำดับ ดังนี้
1. ฝึกให้ดูแลร่างกายตัวเองก่อน ได้แก่ กินข้าวเอง อาบน้ำเอง แปรงฟันเอง เข้าห้องน้ำเอง โดยใช้หลัก ทำให้ดู > จับมือทำ > ทำด้วยกัน > ปล่อยเขาทำ
2. ฝึกทำงานบ้านรอบร่างกายของตัวเอง ได้แก่ เก็บที่นอน เก็บของเล่น เก็บผ้าเช็ดตัว ถอดเสื้อผ้าแล้วใส่ลงตะกร้า นำผ้าในตะกร้าไปลงถังซัก ช่วยตากเสื้อผ้าของตัวเอง เก็บรองเท้า เก็บจานข้าวของตัวเองไปล้าง ฯลฯ
3. ฝึกงานบ้านที่เป็นส่วนรวม ได้แก่ กวาดบ้าน ถูบ้าน กวาดใบไม้ เทขยะ ล้างจานของทุกคน เก็บถ้วยเก็บจานเข้าตู้ ฯลฯ โดยพ่อแม่สามารถเริ่มจาก
(1) ทำให้ลูกดูก่อน เช่น ชวนลูกช่วยงานบ้านมาเล่นแยกผ้า เล่นแยกเสื้อไว้ตะกร้าหนึ่ง เกงเกงตะกร้าหนึ่ง ถุงเท้าตะกร้าหนึ่ง ถ้าใช้มือซัก ก็ชวนเล่นขยำถุงเท้า เล่นเอาแปรงถูเสื้อ ถ้าใช้เครื่อง ก็ชวนเล่น ‘ใครถือตะกร้าไปถึงเครื่องก่อนชนะ’
(2) จับมือลูกทำไปด้วยกัน โดยพ่อแม่คอยแนะนำและช่วยอยู่ใกล้ๆ ทำช้าๆ ซ้ำๆ ได้ จนกว่าลูกจะเข้าใจและทำได้
(3) ลองให้ลูกทำด้วยตัวเอง ไม่จำเป็นต้องคาดหวังให้ลูกทำได้ทันที หรือทำได้ดี แต่มุ่งหวังให้เขาได้เรียนรู้เป็นสำคัญ
4. พ่อแม่เป็นแบบอย่าง ทุกคนทำด้วยกัน ไม่ยอมโอนอ่อน ไม่ทำแทนลูก เมื่อเราเอาจริง เขาจะยอมทำ แม้ว่าจะไม่ชอบทำก็ตาม ลูกจะรู้จักพัฒนาตนเอง เกิดทักษะการวางแผนและกำหนดเป้าหมายของงานบ้าน เลือกวิธีที่เร็วที่สุด เพื่อให้เสร็จในเวลาที่กำหนด
5. ฝึกฝนให้เชี่ยวชาญตั้งแต่ในบ้าน เมื่อลูกโตขึ้นเขาจะรู้จักวางแผนและกำหนดเป้าหมายชีวิตของตัวเอง รู้จักปรับเปลี่ยนแผน และสามารถทำงานให้สำเร็จได้ ช่วยเสริมพัฒนาการ และพัฒนา EQ
6. อ่านนิทานก่อนนอนให้ลูกฟัง เป็นเครื่องมือง่าย ๆ ช่วยสอนเด็ก โดยเลือกนิทานเด็กหรือหนังสือเด็กที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการปลูกฝังความรับผิดชอบ ลงมือทำ ไม่โอ้เอ้ ผัดวันประกันพรุ่ง อ่านนิทานก่อนนอนทำง่ายและทำได้ทันที ทุกบ้าน ทุกวัน อย่างน้อยวันละ 15 นาที เด็กวัย 1-6 ปีจะชอบให้พ่อแม่เล่านิทานให้ฟังมาก และชอบทำตามตัวละครในนิทานที่เขาชอบ พ่อแม่จึงสามารถใช้เป็นเครื่องมือช่วยสอนลูกได้ นอกจากช่วยสอนความรับผิดชอบแล้ว ยังเป็นนิทาน EF ช่วยพัฒนาทักษะสมองที่ดี และการอ่านนิทานช่วงก่อนนอน เป็นเวลาที่ดีที่สุด เพราะพ่อแม่ไม่ยุ่งกับงานแล้ว ลูกก็เล่นใช้แรงมาทั้งวันแล้ว บรรยากาศเงียบ สงบ เหมาะมากที่จะอ่านหนังสือ กำหนดเวลาไว้เลย เช่น 2 ทุ่มของทุกวัน ทำทุกวันจะช่วยฝึกวินัยการนอนให้ลูกไปในตัวด้วย
ในการปลูกฝังความรับผิดชอบให้ลูก เป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลาเรียนรู้และซึมซับ พ่อแม่จึงต้องหมั่นสอนซ้ำๆ บ่อยๆ และมีความอดทน ไม่รีบร้อนว่าลูกต้องทำได้ทันที ที่สำคัญพ่อแม่ต้องทำหน้าที่เป็นแบบอย่างในชีวิตจริงให้ลูกเห็นและทำตาม เพื่อสร้างทัศนคติที่ดี สร้างแรงบันดาลใจ สร้างนิสัยที่ดีให้ลูกติดตัวไปจนโต อยู่ในสังคมร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุขในอนาคต
